Lady in Belle Epoque black

Zwart was in de negentiende eeuw voor damesmode vooral de kleur van de rouw. Rond 1900 werd het weer een modekleur. Waarschijnlijk was dit overgewaaid uit Parijs, waar bekende modehuizen ontwerpers aantrokken die waren opgeleid in de grafische kunst. Ze gebruikten zwart voor de belijning en de contrasten in hun designs. Door dit kunstzinnige gebruik van de kleur stond zwart opeens voor chic. Zwart was vanaf de zeventiende eeuw al een deftige kleur, die alleen rijke mensen zich konden veroorloven. Om stoffen diep zwart te kleuren had je namelijk een dure kleurstof nodig. Aan het einde van de negentiende eeuw werd de chemische stof aniline uitgevonden waardoor prachtige kleuren konden worden verkregen. Ook stralend zwart. Er waren zelf vrouwen die in het zwart trouwden, zodat ze hun trouwjurk daarna konden blijven dragen als nette jurk bij andere ‘deftige’ momenten in hun leven.

La Belle Epoque

Europa beleefde rond 1900 een gouden tijd, 'la belle époque' (het mooie tijdperk) genoemd. Meer mensen konden zich nieuwe, modieuze kleren veroorloven. Handige zakenlui openden confectiewinkels, zogenaamde ‘modemagazijnen’ (naar het Parijse woord ‘magasins’) waar kant-en-klare mode werd verkocht. Dames moesten eerder naar een naaister voor een nieuwe jurk; vanaf nu konden ze kleding in hun maat kopen en mooi verpakt in een doos met een strik meenemen naar huis. Het winkelen was uitgevonden.

Winschoten

De ‘belle époque’ manifesteerde zich ook in Winschoten. Het was toen al een levendig stadje met een bloeiende middenstand. Maar echte winkelstraten, zoals we die nu kennen, waren er nog niet. De Langestraat was vooral een deftige woonstraat waar imposante panden stonden met houten luiken voor de ramen en gietijzeren hekjes op de stoep. Dit straatbeeld veranderde rond 1900 toen zakenlieden er winkels vestigden. Zoals Barend Reudink, die het statige pand van de familie Viëtor kocht, op de hoek van de Langestraat en de Clubstraat. Daarmee verscheen het eerste ‘magazijn voor dameskleding’ in de Langestraat. Een andere bekende Winschoter ‘manufacturier’ in die tijd was C.J. de Vrieze. Hij had een modemagazijn in de Torenstraat.

Eigen label

Beide heren lieten de kleding onder hun eigen label maken, uiteraard naar trendy Frans voorbeeld, zoals modehuis Worth. Vrouwen uit de wijde omgeving bezochten de modemagazijnen in Winschoten. Ze kwamen in die tijd met de stoomtram, paardentram of in hun eigen koets en een paar jaar later ook in hun automobiel.

Mr. Addens en zijn zuster Zo ook Mr. Hindrik Nanne Addens en zijn zuster Geessina uit Bellingwolde. Als Geessien ging winkelen bij Reudink, ging Addens de hoek om, de Clubstraat in, naar sociëteit ‘De Club’, dat gevestigd was in een voormalig koetshuis. Een mooie gelegenheid om eens met zijn vakbroeders van gedachten te wisselen, een pijpje te roken en een borreltje te drinken.

Detail van een jurk van Worth, verkocht in Parijs, rond 1900

Detail van een cape verkocht in het modemagazijn van B. Reudink, Winschoten, rond 1900.

De Gracieuse

Geessien Addens bezocht graag de modemagazijnen in Winschoten. Daar zag ze de kleding zoals die was afgebeeld in het modetijdschrift dat ze thuis gretig las, ‘De Gracieuse’. In de winkel zag ze de modellen in het echt. Ze kon stiekem aan de rijke stoffen van de uitgestalde kleding voelen. Wat leken die kanten jurken prachtig op die slanke paspoppen. Haar hand gleed eventjes lichtjes langs haar zij. Ze was nooit getrouwd en had haar meisjesachtig figuur weten te behouden. Maar ze was 45 en dan word je geacht voor stemmige kleuren te kiezen.

Pracht van een cape

Opeens viel haar oog op een schitterende zwarte cape van opengewerkte wollen stof gevoerd met tule. Het leek alsof die cape op haar had gewacht. Zoiets kon ze wél dragen. De cape was deftig, zwart en de degelijke stof leek wel kant. Bijzonder mooi! En dan dat kraagje met die zijden roezels en al die kraaltjes….. Ze wilde al langere tijd een cape om te dragen naar de soirées bij Wissemann. Een cape was handig, aangenaam warm en lekker breed, zodat de pofmouwen van haar jurk niet kreukten. Ze ging graag naar Wissemann. De grote zaal was altijd zo prachtig verlicht. De jonge vrouwen waren zo mooi gekleed en de witte wijn, geserveerd door vriendelijke obers in zwarte frakken, was heerlijk koel. Maar kom, nu eerst maar een kop thee drinken bij haar nicht Maria Addens en daarna misschien nog even naar de Torenstraat, bij De Vrieze kijken.

2018 Op de plek van modemagazijn B. Reudink was later warenhuis 'Het Handelshuis'. Ik heb er ooit een weekje gewerkt tijdens een soort snuffelstage van school. Ik stond voorin links achter het toonbankje met luxeartikelen, onder andere dameshandschoenen van zacht leer, die ‘glacées’ werden genoemd (dat wist ik daarna). De voorkant van dat toonbankje was van glas. De dames konden de handschoenen van hun keuze aanwijzen. Aan de achterkant kon ik dan het laadje van het bewuste vakje opentrekken. Ik vond het prachtig, dat winkeltje spelen. Helaas is dit mooie gebouw er niet meer. Na brand is het vervangen door nieuwbouw. Maar als je bij het gebouw de hoek omgaat is daar nog steeds de Clubstraat én het Clubgebouw waar Mr. Addens rond 1900 zijn vakgenoten trof. Al heet de straat nu Mr. Fresemann Viëtorstraat en is in het gebouw nu het mode-atelier van Jan Boelo Drenth, gevestigd. Een modeontwerper die vanuit Winschoten met zijn designs de wereld verovert. Veel zwart, de kleur van tijdloze chic. Dat had Geessien Addens mooi gevonden.

Modemagazijn Reudink in de Langestraat in Winschoten omstreeks 1900.

En wat ook bijzonder is…….

het huis waar Mr. Hindrik Nanne en Geessien Addens hebben gewoond, is het gebouw c.q. de plek waar nu museum het MOW gevestigd is. De cape zou dus van Geessien geweest kunnen zijn. Addens heeft namelijk al zijn bezit na zijn dood in 1929 via een legaat nagelaten aan de toenmalige burgemeester van Bellingwolde, Heertje Venema. En daarmee waarschijnlijk ook alle persoonlijke spullen en wellicht ook kleding van zijn zuster, die drie jaar eerder was gestorven. Wie weet.

Productie, tekst en fotografie: Jenny Wildeman Luppens

Credits:

Collectie het MOW, cape registratienummer 01581

Foto detail jurk Worth via Augusta Auctions

Mode-afbeeldingen uit De Gracieuse, geïllustreerde aglaja

Straatbeeld met pand Reudink, collectie H. Frericks, Oude Pekela

Bronnen:

Uit Winschoten's Verleden - J.H. Timmer - F.C. Oostman, 1999

Bellingwolde vroeger en nu - Afd. Bellingwolde, Groninger Maatschappij van Landbouw,1979